تعیین شاخص های ارزیابی وضعیت مراتع درمنه زار با مشارکت ذینفعان (مطالعه موردی: بخشی از درمنه زارهای اصفهان)

وضعیت مرتع مهمترین عاملی است که در مدیریت مرتع ضروری است. روش‌های تعیین وضعیت مراتع برای درمنه‌زارهای مرکزی ایران کارآئی لازم را ندارند و این مسئله موجب اتخاذ شیوه‌های نامناسب مدیریتی برای 45 درصد از عرصه‌های طبیعی کشور (تحت اشغال گونه درمنه دشتی) می‌گردد. از علل عدم کارآئی روش‌های متداول تعیین وضعیت درمنه‌زارها، خاستگاه اولیه و ضعف تئوریک  این روش‌ها و عدم استفاده از تجربیات و دانش بومی بهره‌برداران و کارشناسان با تجربه در طراحی آن‌ها می‌باشد. به منظور رفع اشکالات مذکور، در این تحقیق ضمن بررسی منابع موجود علمی و برگزاری 2 کارگاه جداگانه با حضور بهره‌برداران و کارشناسان مرتبط با درمنه‌زارهای مرکزی ایران، مجموعا تعداد چهل شاخص استخراج و روش ارزیابی هر شاخص نیز تعیین گردید. سپس با انتخاب پارک ملی کلاه قاضی به وسعت 46448 هکتار به عنوان منطقه مرجع و مراتع اطراف آن اقدام به ارزیابی و امتیازدهی شاخص‌ها در سایت‌های متناظر درون و بیرون پارک گردید. پس از ارزیابی، اقدام به هم مقیاس‌سازی امتیازات مربوطه بر مبنای صفر تا صد گردید. به منظور تعیین شاخص‌های موثر در تعیین وضعیت مرتع، طی سه مرحله اقدام شد 1) به وسیله نرم‌افزار SPSS در قالب آزمونt  زوجی، شاخص‌هایی که اختلاف معنی‌دار در حد 01/0 و 05/0 در بیرون و درون پارک را داشتند مشخص شدند. 2) از بین شاخص‌های انتخاب شده مرحله 1 آنهائی که بیشترین تمایز بین سایت‌های مرجع و ارزیابی را با توجه به مقایسه t به‌دست آمده با t جدول (756/2) داشتند، به عنوان شاخص‌های موثر تعیین شدند. 3) از میان شاخص‌های مرحله 2 (شاخص‌های موثر)، آنهائی که حدافل در دو منبع از منابع سه گانه استخراج اولیه (کارگاه مشارکتی بهره‌برداران، کارگاه مشارکتی کارشناسان و منابع علمی) معرفی شده بودند تحت عنوان شاخص‌های موثر نهائی تعیین گردیدند. نتایج نشان داد که از چهل شاخص به‌دست آمده از منابع سه گانه استخراج اولیه، 27 شاخص دارای اختلاف معنی‌دار در سطح 1 و 5 درصد بودند و از میان 27 شاخص مذکور، در مرحله دوم 21 شاخص تحت عنوان شاخص‌های موثر اولیه انتخاب و نهایتا در مرحله سوم، 12 شاخص به عنوان شاخص‌های مؤثر نهایی در تعیین وضعیت درمنه‌زارها معرفی شدند. این شاخص ها عبارتند از: فرم بوته‌های دائمی مرغوب، تولید علوفه، گیاهان مرغوب، ترکیب گیاهان، گیاهان مهاجم، تکثیر گیاهان مرتعی (زادآوری)، درصد لاشبرگ، گیاهان نامرغوب، فرسایش خاک، بنیه و شادابی گیاهان، تراکم گیاهان و درصد تاج پوشش دائمی.